Rumunia

Ze względu na swoją rolę w Europie Środkowej Rumunia jest dla Polski ważnym partnerem gospodarczym i politycznym. Po przystąpieniu Polski i Rumunii do NATO i Unii Europejskiej tradycyjnie przyjazne stosunki dwustronne uległy dalszemu utrwaleniu. Znalazło to odzwierciedlenie w kontaktach wysokiego szczebla, a także inicjatywach o charakterze regionalnym.

*Źródło: https://tradingeconomics.com

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Produkt krajowy brutto

Według danych Rumuńskiego Instytutu Statystyki (INS) wzrost gospodarczy w 2019 r. wyniósł 4,1% w porównaniu do 2018 r. W oprzednich latach wzrost PKB był na poziomie 7,1% w 2017 r. i 4,4% w 2018 r. W 2019 r. motorem wzrostu PKB pozostała, indukowana transferami z budżetu państwa, konsumpcja gospodarstw domowych.

Komisja Europejska przewiduje, że w 2019 r. wzrost PKB Rumunii wyniesie 4,1%, a w najbliższych latach zanotuje jeszcze większe spowolnienie: 3,6 w 2020 r. i 3,3% w 2012 r. Według prognoz MFW w 2019 r. wzrost PKB Rumunii wyniesie 3,9%, natomiast wg. BŚ – 4,2%.

Budżet, dług publiczny, rezerwy walutowe

Według danych rumuńskiego ministerswta finansów publicznych, deficyt budżetowy w odniesieniu do PKB w 2019 r. wzrosł w stosunku do roku poprzedniego - z poziomu 2,8% do 4,6%. W wartości nominalnej deficyt wyniósł 48,3 mld lei. Jest to największym deficytem w ciągu ostatnich dziesięciu lat, wynikiem utrzymującego się wysokiego wzrostu wynagrodzeń w sektorze publicznym.
Na dzień 31.12.2019 r. dług publiczny równy był 35,6% PKB Rumunii, co oznacza wzrost o 0,6 pp. w porównaniu z 31.12.2018 r. Na 2020 r. dług publiczny jest oszacowany na poziomie 37,1%.
Rezerwy walutowe Narodowego Banku Rumunii na koniec 2019 r. wynosiły 32,926 mld EUR w porównaniu do 33,065 mln euro pod koniec grudnia 2018 r.

Inflacja, stopy procentowe

W 2019 r. rosła inflacja głównie przez wzrost płac i zwiększoną konsumpcję. Według danych Rumuńskiego Instytutu Statystycznego średnia stopa inflacji w 2019 r. wyniosła 3,8%. Narodowy Bank Rumunii szacuje, że poziom inflacji pod koniec 2020 r. będzie na poziomie 2,5%. Stopa inflacji w lutym 2020 r. wyniosła 3,05% (r/r).

Narodowy Bank Rumunii utrzymał przez prawie dwa lata od 8 maja 2018 r. do 23.03.2020 r. stopy procentowe na poziomie 2,5%. NBR utrzymał ponadto stopę depozytową na poziomie 1,5% oraz lombardową na poziomie 3,5%. W 2018 r. NBR trzykrotnie podwyższył stopy procentowe, za każdym razem o 25 pky. bazowych. Od 23.03.2020 r. NBR obniżył stopę procentową do 2%, a stopa depozytowa jest obecnie na poziomie 1,5%, a lombardowa na poziomie 2,5%.

Bezrobocie

Rumunia odnotowuje niskie bezrobocie. Poziom bezrobocia spadł do 3,9% w grudniu 2019 r. W Bukareszcie i regionie około-stołecznym Ilfov bezrobocie jest bardzo niskie (poniżej 1,5%). Dla firm oznacza to coraz większe problemy ze znalezieniem siły roboczej, co w dłuższej perspektywie może przyczynić się do spowolnienia rozwoju przedsiębiorstw i w następstwie do ograniczenia inwestycji prywatnych.

Poziom płac

Zgodnie z najnowszymi danymi INS, w grudniu 2019 r. średnie nominalne wynagrodzenie brutto w gospodarce wzrosło do 5465 RON. W ujęciu rocznym średnie nominalne wynagrodzenie brutto wzrosło o 13%, zaś w porównaniu do listopada 2019 r. o 5,2%. Średnie nominalne wynagrodzenie netto w grudniu 2019 r. wyniosło 3340 RON (wzrost o 5,1% w stosunku do listopada 2019 r.). Najwyższe nominalne zarobki netto odnotowano w sektorze ICT, w tym usługach informatycznych (7689 RON), natomiast najniższe w produkcji artykułów odzieżowych (1853 RON).

Główne sektory gospodarki

Wkład przemysłu we wzrost PKB wzrósł w ostatnich latach, głównie w wyniku silnego ożywienia działalności gospodarczej w Europie, przy czym produkcja (tj. Maszyny i urządzenia transportowe, motoryzacja, produkcja sprzętu elektrycznego, produktów komputerowych, elektronicznych i optycznych) przyniosła najwyższy pozytywny wpływ. Obroty lokalnego przemysłu motoryzacyjnego, obejmujący działalność Dacii, Forda i ponad 400 producentów części, wzrosły o 5,2% w 2019 r. w porównaniu do 2018 r. do 30 mld euro, zgodnie z danymi Stowarzyszenia Producentów Samochodów z Rumunii (ACAROM).

Technologia informacyjna (IT&C) jest uważana za główny motor wzrostu Rumunii. Przewiduje się, że sektor usług IT&C wyniesie 6,3 mld EUR w 2020 r. Globalne firmy produkujące oprogramowanie, takie jak Oracle, Amazon, IBM lub Deutsche Bank działają w Rumunii i wykorzystują potencjał rumuńskich programistów.  Te globalne firmy przyczyniły się również do zjawiska start-upów technologicznych, które obecnie się rozwija. Oprócz rozwoju IT&C, w Rumunii się rozwijają także sektory SSC (Shared Service Center) i BPO (Business Process Outsourcing). W ciągu ostatnich 2 lat takie marki jak London Stock Exchange Group, Viavi, Huawei, Capgemini, Samsung, Amazon, Accenture otworzyły centra w Rumunii, zarówno dla działu badań i rozwoju, usług biznesowych, logistyki i innych. Działania rządu rumuńskiego podjęte w celu wsparcia IT&C zaowocowały w ciągu ostatnich lat i IT&C stał się jednym z najlepszych sektorów rumuńskiej gospodarki.

Rumunia ma długą tradycję w wykorzystywaniu zasobów naturalnych, głównie ropy i gazu, będąc największym producentem ropy aż do II wojny światowej i pierwszym krajem, który rafinował ropę naftową. Rumunia pozostaje znaczącym producentem ropy naftowej w regionie ze względu na wydobycie na morzu zasobów gazu ziemnego, zwłaszcza z głębokiej strefie Neptun na Morzu Czarnym, co powinno zapewnić kontynuację wyników sektora.

Rumunia ma znaczny potencjał rolny, ale nie jest w pełni wykorzystywany. Powierzchnia użytków rolnych w Rumunii wynosi około 13 milionów hektarów, z czego ponad 8 milionów hektarów stanowią grunty orne (szósty obszar w UE według wielkości). Dwie trzecie gruntów rolnych jest uprawianych zbożami, Rumunia jest jednym z 10 największych eksporterów zbóż na świecie.  Rolnictwo zatrudnia około 25% aktywnej populacji Rumunii (średnia europejska wynosi 4,5%), ale wartość dodana brutto w Rumunii (500-600 euro / hektar) jest niewielka w porównaniu ze średnią europejską (ponad 1000 euro / hektar). Gospodarstwa rolne są nadal stosunkowo rozdrobnione, a rolnictwo na własne potrzeby z obniżoną wydajnością jest szeroko stosowane. System nawadniania ma wysoki stopień zużycia, a do tego dochodzi spadek aktywności badawczej w rolnictwie.

Handel zagraniczny

W 2019 r. rumuński eksport towarowy osiągnął wartość 69 003,4 mln EUR (wzrost o 1,9% w porównaniu do 2018 r.), natomiast import wyniósł 86 285 mln EUR (wzrost o 4,2%). Deficyt obrotów towarowych w handlu zagranicznym wyniósł w 2019 r. 17 281,6 mln EUR (i był wyższy o 2 165,1 mln EUR niż w 2018 r.).

Łączny udział 10 największych odbiorców rumuńskich towarów w 2019 r. stanowił 65,5%. Głównymi odbiorcami rumuńskich towarów były Niemcy (22,4% eksportu Rumunii), Włochy (11,3%), Francja (6,9%), Węgry (4,8%), Wielka Brytania (3,7%), Polska (3,5%), Bułgaria (3,5%), Turcja (3,2%), Czechy (3,1%) i Holandia (3,1%). Eksport do 27 państw członkowskich UE wzrósł o 1,6% w porównaniu z rokiem poprzednim i stanowił 76,6% całego eksportu rumuńskiego.

Łączny udział 10 największych dostawców towarów zagranicznych do Rumunii w 2017 r. stanowił 67,6%. Do głównych eksporterów towarów importowanych przez Rumunię należały: Niemcy (20,2% importu Rumunii), Włochy (9,1%), Węgry (7%), Polska (6%),  Chiny (5,3%), Francja (4,9%), Turcja (4,5%), Holandia (3,9%), Rosja (3,6%), Austria (3,1%). Import z 27 państw członkowskich UE wzrósł o 4,1% w porównaniu z rokiem poprzednim i stanowił 74,6% całego eksportu rumuńskiego.

Inwestycje zagraniczne 

Wartość skumulowanych BIZ wg stanu na 31 grudnia 2018 r. wynosiła 81 124 mln EUR. Rozkład geograficzny BIZ wskazuje na jednoznaczną dominację Bukaresztu – do stolicy i otaczającej ją województwa Ilfov skierowano 60,7% wszystkich BIZ.

Głównymi inwestorami w Rumunii są: Holandia (z udziałem 23,9% w wartości skumulowanych BIZ wg stanu na koniec 2018 r.), Niemcy (12,7%), Austria (12,2%), Włochy (9,5%), Cypr (6,2%), Francja (6%), Szwajcaria (4,5%), Luksemburg (4,2%), Belgia (2,8%), Wielka Brytania (2,1%), Czechy (2%), Hiszpania (2%). Polska w statystykach BNR znajdowała się w 2018 r. na 15. miejscu wśród największych inwestorów zagranicznych w Rumunii z inwestycjami o wartości 786 mln EUR i udziałem 1% w skumulowanych BIZ.

W strukturze sektorowej skumulowanych inwestycji wg stanu na 31.12.2016 r. największy udział mają: przemysł (30,9%), budownictwo i transakcje na rynku nieruchomości (16,8%), handel (15,8%), sektor finansowo-ubezpieczeniowy (11,5%) oraz dostawa elektryczności, gazu i wody (7,4%).

Inwestycje w przemysł przetwórczy stanowiły 30,9% całości BIZ, czyli 25 032 mln euro. W ramach przetwórstwa przemysłowego rozkład gałęzi, do których napłynęły BIZ wyglądał następująco:  środki transportu – 21,7%, paliwa, produkty chemiczne, guma i plastik – 20,7%, metalurgia – 12,6%, przetwórstwo produktów spożywczych, napojów i tytoniu – 10,7%, komputery i inne produkty elektroniczne, optyczne i elektryczne – 7,8%, maszyny i urządzenia - 7,3%, cement szkło i ceramika - 6%, drewno i meble – 5,6%, wyroby skórzane i tekstylia – 4,1%.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

W 2019 r. eksport do państw Unii Europejskiej wzrósł o 1,6% w porównaniu z 2018 r., stanowiąc 76,6% całkowitego eksportu Rumunii. Import z państw Unii Europejskiej w tym samym okresie wzrósł w 2019 r. o 4,1% w porównaniu z 2018 r., osiągając udział rzędu 74,6 % w rumuńskim imporcie ogółem.
Kraje UE są również najważniejszym źródłem inwestycji – z UE pochodzi ok. 90% bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Rumunii.

Dwustronna współpraca gospodarcza

Dwustronna wymiana handlowa

Według danych za 2019 r. wzajemne obroty handlowe osiągnęły wartość 7595 mln EUR (eksport z Polski 5161 mln EUR, import z Rumunii 2434,4 mln EUR, saldo dodatnie dla Polski 2726,6 mln EUR). W 2019 r., polski eksport towarowy do Rumunii wzrósł o 12,3% w porównaniu do 2018 r. i osiągnął 6-procentowy udział w łącznej wartości towarów sprowadzonych do Rumunii. Polska zajęła czwarte miejsce na liście największych dostawców towarów na rynek rumuński. W 2019 r. Polska zajęła szóste miejsce wśród największych odbiorców rumuńskich towarów. Eksport towarów z Rumunii do Polski wzrósł o 13,3%, osiągając 3,5% udziału w rumuńskim eksporcie ogółem.

W imporcie towarów z Rumunii największą łączną wartość w 2019 r. miały następujące sekcje towarowe: 

• maszyny i urządzenia mechaniczne, sprzęt elektryczny (663,7 mln EUR)
• środki transportu naziemnego (507,6 mln EUR)
• metale nieszlachetne i wyroby metalurgiczne (317,8 mln EUR)
• tworzywa sztuczne, kauczuk i produkty z nich (247,7 mln)
• wyroby przemysłu chemicznego i przemysłów pokrewnych (112,4 mln EUR)
• materiały i wyroby włókiennicze (105,1 mln EUR)

W 2019 r. najbardziej wartościowe sekcje towarowe w polskim eksporcie do Rumunii to:

• maszyny i urządzenia mechaniczne, sprzęt elektryczny (892,3 mln EUR)
• przetworzone artykuły żywnościowe, napoje i tytoń (501,7 mln EUR)
• metale nieszlachetne i wyroby metalurgiczne (484,1 mln EUR)
• materiały i wyroby włókiennicze (445,8 mln EUR)
• środki transportu naziemnego (445,1 mln EUR)
• tworzywa sztuczne, kauczuk i produkty z nich (429,7 mln EUR)
• wyroby przemysłu chemicznego i przemysłów pokrewnych (400,9 mln EUR)
• produkty mineralne (259,2 mln EUR)
• żywe zwierzęta i produkty pochodzenia zwierzęcego (222,2 mln EUR)

Wzajemne inwestycje

Rumunia jest jednym z ważniejszych kierunków ekspansji inwestycyjnej polskich przedsiębiorstw i cieszy się zainteresowaniem  polskich inwestorów. Na koniec listopada 2019 r. w Rumunii zarejestrowanych było 1182 firm z polskim kapitałem, liczba polskich firm na rynku rumuńskim systematycznie rośnie.

Według danych Narodowego Banku Rumunii za rok 2018, z udziałem 1% w skumulowanych bezpośrednich inwestycjach zagranicznych w Rumunii Polska była 15. największym inwestorem zagranicznym w tym kraju. Według danych NBP o polskich inwestycjach zagranicznych łączna wartość kapitału przeznaczonego przez inwestorów polskich na BIZ w Rumunii w 2018 r. wyniosła 197,1 mln EUR, a skumulowana wartość polskich BIZ w Rumunii na koniec tego roku równa była 844,4 mln EUR.

Jednym z największych polskich inwestorów w Rumunii jest firma Maspex. Dotychczasowe inwestycje Grupy Maspex w Rumunii pozwoliły na zatrudnienie ok. 1460 osób na rynku lokalnym. Firma ma pozycję lidera na rynku rumuńskim w segmencie soków owocowych, nektarów i napojów. Jest także wiodącym producentem produktów instant w Rumunii (kawa cappuccino, kakao, zabielacze w proszku do kawy, herbaty rozpuszczalne), a także wody, makaronów i słonych przekąsek. W 2016 r. firma przejęła wiodącego rumuńskiego producenta butelkowanej wody mineralnej Rio Bucovina i sfinalizowała transakcję, obejmującą m.in. zakup trzech zakładów produkcyjnych w miejscowościach: Vatra Dornei, Timișoara i Giurgiu. W roku 2018 Maspex Romania miała obroty w wysokości 541 mln RON (116 mln EUR) i uzyskała zysk netto o wartości 26 mln RON.

Równie istotnym polskim inwestorem w Rumunii jest Grupa Ciech, właściciel zakładów Ciech Soda Romania (CSR; wcześniej: Uzinele Sodice Govora S.A.). W CSR - spółce o kapitalizacji rynkowej w wysokości 550 mln RON - grupa Ciech posiada ponad 98% udziałów. CSR to zakład zlokalizowany w południowej Rumunii - ta rumuńska fabryka sody była pierwszą spółką zagraniczną przejętą przez Ciech w 2006 r. Ciech Soda Romania produkuje sodę kalcynowaną, szkło wodne, szkliwo sodowe oraz wyroby sodopochodne. Produkcja CSR w 2016 r. osiągnęła wysokie wyniki, a 85% produkcji przeznaczone jest na eksport do państw Europy Wschodniej, Azji i Bliskiego Wschodu. Według oświadczeń Grupy Ciech, w latach 2006-2018 Grupa Ciech zainwestowała w Rumunii ponad 100 mln EUR, dzięki czemu zmodernizowała proces produkcji i rozbudowała moce produkcyjne fabryki. 18 września 2019 r. CIECH Soda Romania zatrzymała produkcję. Bezpośrednią przyczyną tej decyzji jest wypowiedzenie dotychczasowej umowy na dostawy pary technologicznej przez elektrociepłownię CET Govora, jedynego dostępnego dostawcę tego surowca. Zaproponowana przez dostawcę nowa, wyższa o ok. 135 proc. niż w 2018 roku cena, uniemożliwia CIECH Soda Romania prowadzenie rentownej działalności biznesowej. CIECH prowadzi aktualnie zaawansowane analizy dotyczące różnych opcji wyjścia z tej sytuacji. Jedną z nich jest pozyskanie nowego, efektywnego kosztowo źródła pary we współpracy z zewnętrznymi partnerami. W oczekiwaniu na wynik dialogu z władzami lokalnymi i rumuńskim rządem, którego celem jest wypracowanie długoterminowego rozwiązania umożliwiającego przywrócenie produkcji, rumuńska fabryka sody należąca do Grupy CIECH nadal pozostaje w trybie czasowego wstrzymania produkcji („stand-by”).  Przywrócenie produkcji w rumuńskiej fabryce CIECH uzależnione jest od zapewnienia spółce stabilnych dostaw pary, niezbędnej do funkcjonowania zakładu.

Wśród największych polskich inwestycji w Rumunii należy również wymienić inwestycje takich firm jak: Getin Holding (Idea Bank i Idea Leasing Romania), Can Pack (zakład w Bukareszcie produkuje ok. miliarda puszek napojowych/rocznie – połowę eksportuje; wartość inwestycji – ok. 30 mln EUR), Asseco (jeden z europejskich liderów branży software/IT – właściciel spółki Asseco Romania), Porta (producent drzwi drewnianych – zakład produkcyjny w mieście Arad), Barlinek (producent deski podłogowej i wyrobów z drewna – z siedzibą w Onesti/woj. Bacau), Cersanit (produkcja urządzeń sanitarnych w mieście Roman), Viking Pruszyński (blachy elewacyjne i dachowe – fabryki w woj. Prahova i Dolj), Blachotrapez (pokrycia dachowe i elewacyjne; zakład produkcyjny w Baia Mare), Kruk i Kredyt Inkaso (sektor faktoringu), Selena Romania SRL (producent i dostawca chemii budowlanej), grupa Atlas (produkcja tynków i farb elewacyjnych – pod marką Cesal - w Fundulei i Oradei), H88 (rejestracja domen, hosting internetowy), Intercars (dystrybutor części zamiennych i akcesoriów do samochodów), Impro (blachy dachowe i panele termoizolacyjne – zakłady w woj. Kluż i Timis), Aforti Exchange (internetowa platforma wymiany walut), Izodom (budowa domów energooszczędnych). Polski retail jest bardzo dobrze reprezentowany w Rumunii: Pepco (251 sklepów) LPP ze swoimi markami odzieżowymi Reserved, Mohito, House, Cropp i Sinsay (55 sklepów), CCC (obuwie - 71 sklepów), Smyk (moda dziecięca i zabawki - 16 sklepów), Cocodrillo (moda dziecięca - 45 sklepów), Inglot (kosmetyki - 10 sklepów), Sizeer (sprzęt sportowy - 14 sklepów), 4F (odzież, obuwie i akcesoria sportowe – 4 sklepów), epantofi.ro (sklep online z obuwiem), anwear.ro (sklep online z odzieżą).

Obok dużych inwestorów polskich w Rumunii obecne są także firmy mniejsze, najczęściej nastawione na sprzedaż swoich towarów produkowanych lub sprowadzanych z Polski.