Bośnia i Hercegowina

Polska i BiH nawiązały stosunki dyplomatyczne w 1995 r. Stan relacji bilateralnych jest dobry. Polska jest dla Bośni i Hercegowiny ważnym partnerem politycznym, konsekwentnie opowiadającym się za polityką rozszerzenia NATO oraz UE.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Bośnia i Hercegowina jest określana jako kraj z wyższym dochodem średnim, a jej gospodarkę charakteryzuje się jako rozwijającą się z ograniczonymi reformami rynkowymi.

Gospodarka powoli, lecz konsekwentnie odbudowuje się po zniszczeniach wojny 1992–95.

Według Agencji Statystycznej BiH po I kwartale 2020 wzrost PKB był najniższy od 2015 r. (i wyniósł 2,2%).

Wg prognoz Banku Światowego w BiH miało nastąpić spowolnienie wzrostu PKB w skali roku do 3,1% (w 2018 wyniosło ono 3,6%). Natomiast w wyniku pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 Bank Światowy ponownie obniżył swoją prognozę PKB na 2020 r. dla BiH – BiH najpewniej zanotuje spadek o 3,2%, w porównaniu z przewidywanym wcześniej obniżeniem PKB o 1,9%.
BŚ potwierdził, że perspektywy wzrostu na ten rok są zdecydowanie mniej optymistyczne z powodu pandemii COVID-19, ale także z powodu trwającej blokady politycznej, niskich wydatków kapitałowych, jak i powolnych postępów w implementowaniu ważnych dla kraju reform.
Raport prognozuje, że w przypadku optymistycznego scenariusza ożywienie gospodarcze nastąpi w drugiej połowie 2020 r., ale jeśli pandemia przedłuży się, to PKB BiH może zmniejszyć się nawet o 4,2% w skali roku.

BŚ wezwał władze BiH do aktywnego zapobiegania recesji i wzmocnienia opieki medycznej.

W pierwszej połowie roku 2019 doszło też do pogorszenia bilansu handlowego – eksport zmalał o 5,7 %, a import o 3,5 % w porównaniu do roku 2018. Ogółem w roku 2019 import wyniósł 19,5 mld KM (10 mld EUR), a eksport 11,5 mld KM (6 mld EUR).
Spadek obrotów handlowych i pogorszenie bilansu handlowego ma bezpośredni wpływ na mniejszy wzrost gospodarczy w skali roku.

Bośnia i Hercegowina zajęła 90. miejsce w globalnym rankingu Banku Światowego „Doing Business” – najniższe spośród wszystkich krajów Bałkanów Zachodnich.

W kategorii ściągalności podatków BiH zajęła 141. pozycję na 190 miejsc.

Średnie wynagrodzenie w BiH wyniosło w 2019 roku 928 KM (475 EUR), przy czym w Federacji jest niewiele wyższe niż w Republice Serbskiej.
Średnia emerytura wyniosła w 2019 r. 400 KM (205 EUR).

Bezrobocie wynosiło w 2018 roku 18,7%, a w 2019 15,7% – co jest najlepszym wynikiem od dekady. Przy czym zanotowano jedynie niewielki wzrost zatrudnienia w kraju – w 2019 r. zwiększyło się z 34,3% do 35,5%. Taka sytuacja wiąże się z masową emigracją zarobkową z BiH na Zachód, szczególnie do Niemiec, Austrii, Słowenii i Chorwacji.

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA

W ostatnich latach obroty towarowe z Bośnią i Hercegowiną przedstawiały się następująco:

Obroty handlowe między Polską a BiH w 2019 r. osiągnęły blisko 700 tys. KM (350 tys. EUR).

Import polskich produktów w BiH wyniósł w ubiegłym roku ok. 520 tys. KM (260 tys. EUR), podczas gdy eksport produktów z BiH do Polski wyniósł ok. 180 tys. KM (90 tys. EUR).

Pozycjami dominującymi w eksporcie z Polski do BiH są produkty spożywcze, w tym mleczne, mięsne oraz słodycze, produkty chemiczne, meble, materace, produkty metalowe, sprzęt AGD oraz tekstylia.

Eksport z BiH do Polski opiera się głównie na produktach chemicznych, tekstyliach i maszynach oraz elementach maszynowych.

Napływ inwestycji polskich firm w BiH w 2018 wyniósł niecałe 1 mln KM (0,5 mln EUR). W pierwszej połowie 2019 r. wyniósł niecałe 400 tys. KM (200 tys. EUR).

Główne sektory gospodarki

Do głównych sektorów gospodarki w BiH należą:

• usługi – 64,3%,

• przemysł – 28,9%

• rolnictwo: 6,8%.

Największe znaczenie w przemyśle Bośni i Hercegowiny mają rolnictwo, leśnictwo, górnictwo i energetyka. Na terenie Bośni i Hercegowiny znajdują się eksploatowane złoża: rudy żelaza, węgla brunatnego, soli kamiennej, rud cynku i ołowiu.

Dość intensywnie rozwijającym sektorem jest turystyka. Wg danych Banku Centralnego BiH wynika, że w 2018 r., , napływ środków z noclegów turystów zagranicznych i powiązanych z nimi usług turystycznych wyniósł około 660 mln euro, co stanowi wzrost o 10,8 procent w stosunku do ostatnich 3 lat.

Główne produkty rolne to pszenica, kukurydza, owoce, warzywa oraz produkty mięsne.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny

W okresie I – XII 2020. wartość bośniackiego eksportu wyniosła 5,376 mld EUR, zaś importu 8,633 mld EUR, co stanowi odpowiednio 8,5% oraz 13,4% mniej niż w tym samym okresie 2019 roku.

Najważniejszymi partnerami handlowymi Bośni i Hercegowiny pozostają państwa Unii Europejskiej, które odpowiadają za 72%% eksportu i 68% importu, w tym: Niemcy, Chorwacja, Włochy, Słowenia, Austria.

Spoza państw UE za istotną część handlu odpowiada Serbia oraz Chiny, Rosja i Turcja.

Inwestycje zagraniczne

Roczny napływ inwestycji zagranicznych w Bośni i Hercegowinie od 2014 waha się w przedziale 300-400 mln EUR (w sumie od 1994 – 7,3 mld EUR).

Największe inwestycje w 2018 poczynili przedsiębiorcy z: Rosji, Chorwacji, Niderlandów, Austrii, Niemiec. Dotyczyły one głównie sektora finansowego, przetwórstwa koksu i ropopochodnych.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Bośnia i Hercegowina jest członkiem m.in.

• Rady Europy (CE),
• Inicjatywy Środkowoeuropejskiej (CEI),
• Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC),
• Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA),
• Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBRD),
• Międzynarodowej Agencja Energii Atomowej (IAEA),
• Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF),
• Interpolu,
• Międzynarodowej Organizacji do Spraw Migracji (IOM),
• Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO),
• Agencji Wielostronnych Gwarancji Inwestycji (MIGA),

Ponadto jest obserwatorem

• przy Organizacji Współpracy Islamskiej (OIC),
• Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OSCE),
• przy Międzynarodowej Organizacji Handlu (WTO).

Bośnia i Hercegowina ubiega się także o członkostwo w NATO. Jest również potencjalnym kandydatem do dołączenia do Unii Europejskiej, ale nie posiada oficjalnego statusu kandydata.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Unia Europejska jest dla BiH najważniejszym partnerem gospodarczym – wiąże je porozumienie o wolnym handlu.

Wymiana handlowa BiH z UE stanowiła w 2019 roku 72% całkowitego eksportu i 68% importu. Towary o wartości 8,5 mld KM (4,4 mld EUR) zostały wyeksportowane z BiH na rynek UE, a import z UE do BiH wyniósł 13,5 mld KM (7 mld EUR).

Najważniejszym unijnym partnerem dla BiH w zakresie handlu zagranicznego pozostaje jej sąsiad – Chorwacja, z którą handel zagraniczny w 2019 r. wyniósł 5 mld KM, z czego eksport 1,5 mld KM, a import 3,5 mld KM. Stanowi to 24% całkowitego handlu zagranicznego BiH.

Do najważniejszych partnerów unijnych należą także: Niemcy (18% całkowitych obrotów handlowych), Włochy (16 %), Słowenia (15%), Austria (10%).

Dwustronna współpraca gospodarcza

Dwustronne umowy gospodarcze

Polskę oraz Bośnię i Hercegowinę, oprócz umów zawieranych po powstaniu BiH, wiążą jeszcze umowy zawierane przez PRL i Jugosławię.

W dziedzinie gospodarki jako najważniejsze można wskazać:

• Umowę o ubezpieczeniu społecznym z 1958
• Umowę o współpracy w zakresie turystyki
• Umowę o międzynarodowych przewozach drogowych z 1969
• Umowę o wieloletniej współpracy w dziedzinie transportu z 1979
• Umowę o współpracy w dziedzinie rolnictwa z 2010
• Umowę ws. unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku z 2014
  
  
  

Dwustronna wymiana handlowa

W 2020 Polska, z obrotem handlowym rzędu 573,4 mln BAM (eksport – 423,2 mln; import – 150,2 mln), okazała się dziesiątym partnerem handlowym BiH. Niemniej stanowi to spadek o 116 mln BAM (-17,0%) w stosunku do 2019, kiedy Polska zajęła ósme miejsce. Przy czym w 2020 spadek importu z Polski (-18,7%) był głębszy niż eksportu do Polski (-11,8%). BiH importuje z Polski: produkty sektora rolno-spożywczego (89,7 mln BAM; spadek o 1,4%), chemicznego (81,8 mln BAM; -10,1%), maszyny i urządzenia (73,7 mln BAM; -18,8%), przetwórstwa drzewno-papierniczego (42,2 mln BAM; -41,3%), rudy i metale (39,5 mln BAM; -27,6%), produkty sektora tekstylnego (37,7 mln BAM; -18,6%). BiH eksportuje do Polski przede wszystkim maszyny i urządzenia (43,4 mln BAM, +13,2%), chemię (35,0 mln BAM; +10,8%), produkty przetwórstwa drzewno-papierniczego (31,1 mln BAM; +54,2%) i tekstylnego (17,9 mln BAM; -65,1%). Najgłębszy spadek eksport BiH zanotował w paliwach kopalnych – o 88,6% (do kwoty 1,1 mln BAM).

Wzajemne inwestycje

Napływ inwestycji polskich firm w BiH w 2018 wyniósł niecałe 1 mln KM (0,5 mln EUR). W pierwszej połowie 2019 r. wyniósł niecałe 400 tys. KM (200 tys. EUR).

Największymi polskimi inwestorami w BiH (z kapitałem zakładowym ponad 50 tys. euro) są Payten d.o.o. Sarajevo (Asseco South Eastern Europe SA), INTER CARS d.o.o. Sarajevo (INTER CARS S.A.), Vibrofloors BH d.o.o., Arkadius d.o.o. Trn,  ORGANIKA BH d.o.o. Sarajevo (Malborskie Zakłady Chemiczne "Organika" SA),  LPP BH d.o.o. Banja Luka (LPP S.A. Gdańsk); Aliplast Aluminium Systems d.o.o. Konjic, (Aliplast Sp. z o.o., Lublin).

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

W kontekście dążenia BiH do członkostwa w UE polityka handlowa tego kraju uległa liberalizacji, szczególnie dla krajów członkowskich. Zniesiono wszelkie limity na import towarów, licencje importowe i eksportowe oraz ograniczenia barier taryfowych i pozataryfowych. Nie wymaga się  specjalnego pozwolenia w celu przeprowadzenia reeksportu. Nadal jednak istnieją bariery w zakresie produkcji i wywozu broni.
Stawki celne dla towarów z importu według taryf celnych wynoszą: 0%, 5%, 10% i 15%, a 1% wartości celnej jest płacone na potrzeby kosztów rejestracji celnej. Jednostką administracyjną odpowiedzialną za opłaty celne jest Urząd Podatkowy Bośni i Hercegowiny.

Dostęp do rynku pracy

Cudzoziemcy w BiH, w tym obywatele RP, muszą posiadać pozwolenie na pracę. Pozwolenie wydaje odpowiedni urząd znajdujący się w jednostce administracyjnej gdzie zarejestrowana jest działalność firmy (w zależności od entitetu: w RS jest to Urząd Pracy, w FBiH – Kantonalny Urząd Pracy). Pracodawca, w imieniu pracownika, składa wniosek o wydanie pozwolenia na pracę. Pozwolenie na pracę jest ważne do końca umowy pracodawcy z pracownikiem. Najdłuższy okres pozwolenia na pracę wynosi jeden rok i istnieje możliwość jego przedłużenia. Założyciele firmy, jeśli są cudzoziemcami niepozostającymi w stosunku pracy z firmą, nie potrzebują pozwolenia o pracę. O ile założyciel-cudzoziemiec zamierza pełnić funkcję dyrektora firmy działającej na terenie BiH, a co za tym, znajduje się w stosunku pracy, musi ubiegać się o pozwolenie o pracę. Zasady ubiegania się i wydawania pozwoleń o pracę reguluje Ustawa o poruszaniu i pobycie obcokrajowców na terenie BiH (Zakon o kretanju i boravkus tranaca u BiH). Koszt pozwolenia na pracę w RS wynosi ok. 800 KM (400 EUR), a w FBiH, w zależności od kantonu od 400 do 1000 KM (200-500 EUR).

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Prawo do zakupu nieruchomości przez obcokrajowców w BiH określa Ustawa o prawie majątkowym, która została przyjęta na szczeblu obu podmiotów BiH i jest stosowana od 2014 roku. Osoby prawne i fizyczne mogą kupować nieruchomości  na takich samych zasadach jak obywatele BiH, ale z uwzględnieniem zasady wzajemności. Stawki podatku od nieruchomości różnią się w zależności od części administracyjnej, w której znajduje się nieruchomość. W Federacji BiH wynosi 5%, w Republice Serbskiej 0,2% a w Dystrykcie Brčko od 0,10 do 0,20%.

System zamówień publicznych

Ustawa o zamówieniach publicznych weszła w życie w listopadzie 2014 r. Ramy prawne dokumentu zostały przygotowane zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej.