Bułgaria

Polska popiera starania Bułgarii o członkostwo w strefie Schengen. Polska i Bułgaria mają podobny punkt widzenia na szereg kwestii z agendy UE: Wieloletnie Ramy Finansowe, finansowanie polityki spójności i wspólnej polityki rolnej. Bułgaria jako członek NATO ważnym partnerem Polski w zakresie polityki bezpieczeństwa.

Tabela najważniejszych wskaźników ekonomicznych

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Od 2007 roku Bułgaria jest członkiem Unii Europejskiej, nie należy do strefy Schengen ani do strefy euro. Gospodarka Bułgarii powoli, ale systematycznie się rozwija. Osiągnięte w ostatnich latach wskaźniki makroekonomiczne  świadczą o utrzymującym się wysokim tempie rozwoju gospodarki bułgarskiej. Potwierdzają to m.in.: przyrost PKB, niska inflacja, niska stopa bezrobocia oraz dobry stan finansów publicznych.

Wzrost wynagrodzeń zwiększył dochody gospodarstw domowych, a dzięki konsumpcji wspartej dobrą sytuacją na rynku wew. wzrosły i inwestycje, które przyczyniły się do wzrostu PKB. Nie pozwoliło to na zniwelowanie różnic między regionami, a wręcz odwrotnie, doprowadziło to do zwiększenia dysproporcji rozwoju między poszczególnymi regionami kraju. Wszystko to przyczyniło się do wyludnienia niektórych obszarów Bułgarii.

Z kolei koncentracja inwestycji i lepsza infrastruktura w południowo-zachodnich i centralnych regionach spowodowała napływ wykwalifikowanych pracowników do sektorów o wysokiej wartości dodanej, podczas gdy wzrost zatrudnienia koncentruje się w sektorach o niższej wartości dodanej.
Bułgaria zalicza się do krajów dostarczających przede wszystkim produkty zaliczane do tzw. sektora tradycyjnego oraz do średnio i nisko zaawansowanych technologicznie. W 2018 Bułgaria złożyła formalny wniosek o dołączenie do ERM II. Po latach spadków wzrostu gospodarczego, gospodarka Bułgarii zaczęła nabierać rozpędu i od 2015 roczny wzrost gospodarczy nieprzerwanie oscyluje w okolicach 3 proc. Należy jednak pamiętać, że różnica poziomów między gospodarką bułgarską i rozwiniętymi gospodarkami Europy ciągle jeszcze jest bardzo duża i nie należy przeceniać dobrych wskaźników makroekonomicznych, gdyż odnoszą się one do bardzo niskich poziomów wyjściowych, a wiele z nich niestety stawia Bułgarię na ostatnim lub przedostatnim miejscu wśród krajów Unii Europejskiej.

Główne sektory gospodarki

Do jednych z najważniejszych sektorów bułgarskiej gospodarki należą: motoryzacja, energetyka, farmacja, turystyka, przemysł kosmetyczny.

Sektor motoryzacyjny stał się jedną z wiodących gałęzi bułgarskiej gospodarki, stając się ważnym czynnikiem wzrostu PKB. Przeszło 250 fabryk produkuje elementy samochodowe jako podwykonawcy czołowych firm motoryzacyjnych.

Turystyka jako oddzielny sektor w dziale usług odnotowuje stałą tendencję wzrostu swoich przychodów. Bułgaria jest krajem o bogatym i różnorodnym potencjale dla rozwoju turystyki. Posiadane rekreacyjno-turystyczne możliwości pozwalają na rozwój różnorodnych rodzajów turystyki i ich kombinacji, oraz wykorzystywanie ich przez cały rok lub minimum przez dwa sezony. Przyrodnicze i kulturowe bogactwo Bułgarii daje możliwość rozwoju nowych, perspektywicznych rodzajów turystyki i produktów turystycznych takich jak kulturalna, ekologiczna, wiejska i przygodowa.

Energetyka: Rozwój konkurencyjnej energetyki bezpośrednio wpływa na konkurencyjność gospodarki i pod tym względem Bułgaria ma duży potencjał. Infrastruktura energetyczna jest dobrze rozwinięta. Bułgaria jest zależna pod względem energetycznym, ponieważ sprowadza ponad 90 proc. pierwotnych zasobów energetycznych. Jedynym znaczącym własnym zasobem energetycznym jest niski jakościowo węgiel lignitowy, z dużą zawartością siarki. Kraj ten liczy głównie na sprowadzane paliwa rosyjskie – ropa naftowa, gaz ziemny, wysoko jakościowy węgiel i paliwo jądrowe.

Handel zagraniczny

Eksport Bułgarii do UE w 2019 r. według wstępnych danych Krajowego Instytutu Statystycznego zwiększył się o 2,9 proc. w porównaniu z 2018 r. i wyniósł ok. 19 389,75 mln EUR. Głównymi partnerami handlowymi Bułgarii były Niemcy, Rumunia, Włochy, Grecja, Francja i Belgia, eksport do tych krajów stanowił 66,5 proc. eksportu do krajów UE. W strukturze bułgarskiego eksportu dominowały produkty zaliczane do tzw. sektora tradycyjnego, czyli napoje i tytoń. Największy wzrost eksportu ww. okresie odnotowano w grupie napojów bezalkoholowych i alkoholowych oraz tytoniu – o 19,1 proc.,  natomiast największy spadek odnotowano w grupie surowców przetworzonych, nasion i owoców oleistych oraz podobnych produktów – o 4,6 proc.
Import Bułgarii z krajów UE w 2019 r. wzrósł o 3,1 proc w porównaniu z 2018 r. i wyniósł ok. 20 571,5 mln  EUR. Największy wzrost importu ww. okresie odnotowano w grupie napojów bezalkoholowych i alkoholowych oraz tytoniu – o 27,9 proc.. Natomiast największy spadek odnotowano w grupie surowców nieprzetworzonych, nasion i owoców oleistych oraz podobnych produktów – o 16,5 proc. Największy import pod względem wartości odnotowano w przypadku Niemiec, Włoch, Rumunii, Grecji i Hiszpanii.
Wg Bułgarskiego Banku Narodowego saldo handlu zagranicznego (eksport FOB-Import CIF) w 2019 r. z krajami UE było ujemne dla Bułgarii i wyniosło 1181,75 mln EUR.

Inwestycje zagraniczne

Bułgaria jest nastawiona przede wszystkim na import i pozyskiwanie kapitału zagranicznego. Zagraniczna aktywność inwestycyjna tego kraju wciąż pozostaje mocno ograniczona, mimo że kraj posiada jedne z najniższych podatków w Europie. Głównymi czynnikami przyciągającymi inwestorów zagranicznych do Bułgarii jest stosunkowa tania siła robocza oraz ciągle jeszcze tańsza ziemia w porównaniu z innymi krajami unijnymi. Inwestorzy zagraniczni najchętniej lokują swoje kapitały w Sofii i wokół niej. Poza turystyką najbardziej atrakcyjnymi dla inwestorów zagranicznych jest przemysł energetyczny, żywnościowy i farmaceutyczny oraz transport i logistyka. Bułgaria staje się coraz bardziej istotnym centrum outsourcingu. Największymi inwestorami w Bułgarii są m.in. Lukoil, Gazprom, CEZ, Shell, Unicredit.
W Bułgarii panuje powszechna opinia, iż bezpośrednie inwestycje zagraniczne są kluczem przyspieszenia rozwoju gospodarczego Bułgarii. Ten czynnik w Bułgarii razem z kwestią przyspieszania wydatkowania funduszy strukturalnych wypełnia praktycznie całą przestrzeń dyskusji w sprawie polityki rządu na rzecz wzrostu gospodarczego. Bułgaria nie jest znaczącym źródłem kapitału zagranicznego. Wg. wstępnych danych BNB skumulowana wartość BIZ w Bułgarii na koniec III kwartału 2019 r. wyniosła 44 476,1 mln Euro, w porównaniu z końcem 2018 r. kiedy to BIZ wyniosły 42 831,4 mln Euro. Największymi inwestorami w omawianym okresie były: Niemcy, Holandia i Wielka Brytania.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Bułgaria przystąpiła do UE 1 stycznia 2007 roku. Odtąd relacje handlowe z Bułgarią regulują postanowienia dorobku prawnego UE. Obecnie stopień harmonizacji miejscowego prawa z unijnym, w tym regulacji dotyczących sfery gospodarczej, jest jednym z najwyższych w Unii. Bułgaria zapewnia swobodny przepływ towarów, usług, osób i kapitału w ramach wspólnej przestrzeni gospodarczej. Obecny rząd traktuje priorytetowo przystąpienie do mechanizmu ERM II. Do czasu przejścia na euro Bułgaria chce zachować stosowany od 1997 r. mechanizm izby walutowej (currency board) i sztywny kurs lewa w stosunku do waluty europejskiej. Bułgaria należy do Paktu Euro Plus.

Współpraca ekonomiczna

Z uwagi na wielkość kraju, w Bułgarii produkuje się stosunkowo niewielki asortyment towarów. Podaż na szereg wyrobów, szczególnie niszowych jest pokrywana importem. Obserwowana jest duża konkurencja na rynku towarów podstawowych, na którym towary krajowe konkurują z pochodzącymi z importu, zwłaszcza z krajów sąsiednich.
Polsko-bułgarskie stosunki gospodarcze charakteryzują się dobrą dynamiką wzrostu. Po dość znacznym spadku obrotów handlowych, jaki nastąpił w roku 2009, w roku 2010 nastąpiło odwrócenie negatywnych tendencji. Od lat Polska notuje znaczne dodatnie saldo w obrotach handlowych z Bułgarią.

Według danych bułgarskiego Krajowego Instytutu Statystycznego  w 2018 r. polski eksport do Bułgarii wyniósł 1069,7 mln EUR,  a import z Bułgarii 651,4  mln EUR. Łączna wartość wymiany handlowej między obu krajami sięgnęła 1721,1 mln EUR, przy 1720,329 mln EUR w  2017 r. Polska zanotowała dodatnie saldo handlu dwustronnego w wysokości 418,2 mln  EUR.

W 2019 roku wartość polsko-bułgarskich obrotów handlowych ukształtowała się na poziomie 1 765,2 mln EUR, notując wzrost o 1,9 proc. w stosunku do roku poprzedniego. Polski eksport wyniósł 1 mld 100,5 mln EUR (wzrost o 2 proc. w porównaniu do 2018 r.), a import z Bułgarii wyniósł 664,8 mln EUR (wzrost o 9 proc. w stosunku do 2018 r.).

W 2019 r. w strukturze polskiego eksportu do Bułgarii dominują : maszyny i urządzenia elektryczne (17,5 proc.) wyroby chemiczne (12,1 proc.), zwierzęta żywe (10,9 proc.), artykuły spożywcze (12,5 proc.), pojazdy (8 proc.)

W imporcie: urządzenia mechaniczne i elektryczne (18,9 proc.), metale nieszlachetne (17,7 proc.), artykuły spożywcze (13 proc.), wyroby różne (12,1 proc.), wyroby włókiennicze (5,8 proc.), produkty przemysłu chemicznego i przemysłów pokrewnych (8,2 proc.), broń i amunicja (5,2 proc.), produkty pochodzenia roślinnego (3,2 proc.).

Jednak wielkość polskiego eksportu, mimo iż już kolejny rok przekracza 1 mld EUR nie może satysfakcjonować, biorąc pod uwagę potencjał gospodarczy Polski i bogatą ofertę eksportową.

Wzajemne inwestycje

Według danych Bułgarskiego Banku Narodowego bezpośrednie inwestycje zagraniczne Polski w Bułgarii w okresie 1996-wrzesień 2018 wynoszą 185,6 mln EUR. W całym 2018 r. zanotowano natomiast spadek polskich inwestycji w Bułgarii o 61 mln EUR.

Według danych bułgarskiego Ministerstwa Gospodarki skumulowana wartość polskich BIZ w Bułgarii wyniosła na koniec września 2019 r. 196,2 mln Euro. W 2015 r. było to 11,3 mln Euro; w 2016 (-) 14 mln Euro; w 2017 było 19,8 mln Euro, w 2018 (-) 58,7 mln. Euro. W I kwartale 2019 r. wartość bezpośrednich polskich inwestycji zagranicznych w Bułgarii wyniosła 6,7 mln Euro, w II kwartale 5,2 mln Euro, a w III kw. 0,6 mln Euro. W ostatnim kwartale 2019 r. wartość BIZ wyniosła 1,1 mln. Euro.
Największymi inwestorami polskimi w Bułgarii są: GLOBE TRADE CENTRE S.A. (budujący centra handlowe); Katarzyna Estate LTD oraz Katarzyna Vineyards LTD (producent win pod marką „Katarzyna”); Gamrat S.A. (producent materiałów budowlanych z tworzyw sztucznych); MASPEX – GMW S.A. (firma z branży przemysłu spożywczego); Malborskie Zakłady Chemiczne S.A. (producent pianek meblowych oraz do innych zastosowań); American Restaurants Sp. z o.o. (posiada prawa organizacji sieci placówek gastronomicznych KFC i “Pizza Hut”); Grupa kapitałowa VOX (dystrybutor profili z polichlorku winylu); LPP S.A. (projektowanie i dystrybucja odzieży).  Jednocześnie na uwagę zasługuje zjawisko firm z polskim udziałem we własności, założonych w związku z zakupami nieruchomości, w szczególności położonych nad Morzem Czarnym. Zgodnie z bułgarską konstytucją obywatele państw obcych, podobnie jak zagraniczne osoby prawne, nie mogli do 2014 r. bezpośrednio nabywać praw własności do ziemi - w tym zakresie Bułgaria wynegocjowała w Traktacie Akcesyjnym 7-letni okres przejściowy. Powyższe ograniczenia nie obowiązywały przedsiębiorstw bułgarskich z udziałem kapitału zagranicznego, bez względu na jego wysokość w kapitale zakładowym. Tak wiec podmioty zagraniczne mogły nabywać pełne prawa własności do ziemi, w tym prawa własności do ziemi rolnej, w drodze ustanowienia własnej spółki kapitałowej bądź w wyniku przystąpienia do firmy bułgarskiej poprzez wniesienie udziału. W efekcie powstała duża liczba firm z kapitałem polskim zarejestrowanych w Bułgarii. Wg Bułgarskiego Banku Narodowego wartość bułgarskich inwestycji w Polsce na koniec 2018 r. wyniosła 10,4 mln Euro.