Albania
Przez lata podstawą gospodarki albańskiej było rolnictwo. Po okresie centralnego planowania i izolacji gospodarczej, utrzymujących się do końca lat 80-tych, przeprowadzono, w warunkach głębokiego kryzysu, reformy gospodarcze zgodne z zaleceniami Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Stabilność ekonomiczna oraz znaczące środki pieniężne przekazywane do kraju przez Albańczyków pracujących poza granicami kraju (stanowiących ok. 27,5% ogółu ludności) przyczyniały się w ostatnich latach, mimo trwającego kryzysu, do utrzymania wzrostu gospodarczego na wysokim poziomie (w ostatnich czterech latach średnia wzrostu gospodarczego wynosiła ok. 3,47%).
Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej
Albania nadal pozostaje jednak jednym z najmniej zamożnych krajów Europy. Świadczy o tym niski poziom PKB per capita, który w 2019r. Wyniósł 4 796 EUR (w 2018r. 4 459 EUR). Pod tym względem Albania wciąż znajduje się na jednym z ostatnich miejsc na liście rankingowej krajów bałkańskich. W gospodarce Albanii istotną rolę odgrywają małe i średnie przedsiębiorstwa. Rozwój będący rezultatem stałego wzrostu gospodarczego pozostaje w cieniu takich zjawisk jak korupcja, nieuczciwa konkurencja, nieuregulowane kwestie własności prywatnej oraz trudności w implementacji prawa.
W raporcie Banku Światowego Doing Bussines 2019 Albania zajęła 82 miejsce wśród 190 badanych państw, ostatnie w Europie (w 2019r. zajęła 63 miejsce). Walka z korupcją jest jednym z priorytetowych zadań stawianych przed Albanią przez Komisję Europejską oraz celów władz albańskich. Albania uzyskała 106 miejsce w Transparency International 2019 (w 2018r. 99 miejsce) wśród 180 krajów uwzględnionych w indeksie (Corruption Perceptions Index - CPI). Natomiast w rankingu Trade Freedom Index 2019 wg. Heritage Foundation zajmuje 52 miejsce wśród 180 gospodarek, awansując o 13 pozycji.
Rola i znaczenie zagranicznych firm w albańskiej gospodarce z punktu widzenia wzrostu produkcji i zatrudnienia, wzrostu gospodarczego oraz stabilności finansowej pozostają znaczące.
Warto odnotować, że kluczową rolę w przyciągnięciu zagranicznych inwestorów odegrały procesy prywatyzacyjne. W sferze gospodarczej rząd przygotowuje dalsze plany prywatyzacji pozostałych części majątku narodowego, rozbudowy infrastruktury drogowej, a także poprawę infrastruktury gospodarczej i bazy turystycznej. W związku z tym rząd planuje sprzedaż państwowego koncernu Albpetrol (100% udziałów państwa) działający w sektorze wydobycia ropy naftowej o wartości 95 mln EUR. W rękach skarbu państwa pozostały pozostałych także udziały w Albtelekom i Armo. Albtelekom, przedsiębiorstwo działające w sektorze telekomunikacyjnym, w którym państwo posiada 16% udziałów o wartości 26,5 mln EUR, a wartość udziałów państwa w Armo (rafineria naftowa) wynosi 15%, tj. 22 mln EUR.
Pod koniec grudnia 2013r. parlament Albanii uchwalił nowe regulacje podatkowe (podatek progresywny) w formie tzw. pakietu fiskalnego, który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2014r. Istotnym celem rządu jest konsolidacja fiskalna poprzez przywrócenie równowagi finansów publicznych oraz zmniejszenie zadłużenia publicznego w średnioterminowym okresie. Polityka ta wynika m.in. z zawartego z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Memorandum o współpracy, na podstawie którego Albania przyznano kredyt w wysokości 330,9 mln EUR. Zgodnie z przyjętymi zasadami podatku progresywnego, firmy o większych obrotach i przychodach mają płacić więcej, a małe firmy powinny odczuć zmniejszenie obciążeń fiskalnych. Dochody firm zagranicznych i miejscowych podlegają opodatkowaniu stawką podatku progresywnego w zależności od wielkości rocznych obrotów
Przykładowe inne zmiany w pakietach fiskalnych na 2018 i 2019r.:
2018r.:
- zniesienie taryfy celnej na import niektórych towarów i produktów w zakresie technologii i innowacji;
- wprowadzenie podatku od nieruchomości mieszkalnych w wysokości 0.05% wartości realnej a o 0.15% od obiektów przeznaczonych do celów handlowych;
- inwestycje w infrastrukturę turystyczną (hotele cztery i pięcio-gwiazdkowe), które posiadają specjalny status będą zwolnione od podatków przez okres 10 lat (z wyjątkiem VAT, który w sektorze turystyki wynosi 6%).
2019r.:
- zgodnie z pakietem fiskalnym na 2019r. przedsiębiorstwa o obrocie rocznym od 0 do 5 mln ALL/40,3 tys. EUR są zwolnione od podatku od zysku. Dla przedsiębiorstw o obrocie rocznym od 5 do 14 mln ALL/ 113 tys. EUR stawka podatkowa wynosi 5%. Natomiast dla firm o obrotach rocznych powyżej 14 mln ALL stawka podatkowa wynosi 15 %;
- obniżenie stawki podatku dochodowego od dywidendy do 8% (poprzednio wynosił 15%);
- zmniejszenie stawki podatku dochodowego w sektorze agroturystyki do 5% , (poprzednio wynosił 15%), dot. spółek, których działają zgodnie z ustawą nr.38/2012.
Albania oferuje najtańszą siłą roboczą w regionie. Minimalna płaca od stycznia 2019r. Wynosi 26 000 ALL/213 EUR. Wg albańskiego Instytutu Statystyk INSTAT średnia płaca w Albanii wynosi 52 380 ALL/429 EUR a w administracji publicznej wynosi 63 827 leke/523 EUR. Wg. INSTAT, wzrost gospodarczy w trzecim kwartale 2019r. wyniósł 3,8%. Wg. wstępnych wyliczeń wzrost w całym 2019r. wynosi 2,7%. Wg. danych Banku Albanii wskaźnik inflacji w lutym 2020r. wyniósł 1,2%, o 1,8% mniej niż zakładany cel inflacji. Podstawowa stopa procentowa kształtowała się na poziomie 1,0%. Stopa bezrobocia w czwartym kwartale 2019r. wyniosła 11,2 %. Przychody budżetowe w 2019r. wyniosły 27,4% w stosunku do PKB a wydatki 29,3%.
Mimo, iż Albania dokonała szeregu reform gospodarczych (prywatyzacja, liberalizacja cen, reformy rynku finansowego, korzystne warunki podatkowe itp.), pozostaje nadal do rozwiązania kilka istotnych kwestii: regulacje prawne własności gruntów i nieruchomości, nieprzychylne zachowanie administracji (w tym podatkowej) wobec inwestorów, opóźnienia w zwrocie VAT firmom inwestującym, oraz wysoki poziom korupcji. Władze deklarują eliminowanie tych negatywnych zjawisk, aby Albania stawała się coraz bardziej atrakcyjna dla zagranicznych inwestorów.
Poważnym problemem pozostają zatory płatnicze i zadłużenie bardzo wielu firm. Zadaniem rządu w 2020 r. będzie kontynuacja i pogłębienie reform strukturalnych, które mają na celu polepszenie klimatu dla biznesu, wzrost produktywności i konkurencyjności gospodarki krajowej, zmniejszenie szarej strefy w gospodarce, poprawę funkcjonowania administracji publicznej, zachęcanie miejscowych i zagranicznych inwestorów oraz wzmocnienie stabilności gospodarczej i finansowej kraju.
Sektory priorytetowe to energetyka, poprawa infrastruktury turystycznej, rolnictwo, przemysł rolniczy, edukacja oraz usługi. W najbliższych latach Bank Albanii przewiduje poprawę dynamiki rozwoju gospodarczego. Sprzyjać temu ma oczekiwany wzrost popytu w sektorze prywatnym, polepszenie warunków finansowania działalności gospodarczej oraz spodziewane ożywienie gospodarek w państwach będących głównymi partnerami gospodarczymi Albanii. W krótkoterminowym okresie wzrost gospodarczy będzie głównie oparty na popycie wewnętrznym, konsumpcji prywatnej i inwestycjach. Zakłada się, iż dalsze postępy w integracji europejskiej, po uzyskaniu w czerwcu 2014r. statusu państwa kandydującego do UE oraz zakończenie Transadriatyckiego Gazociągu TAP hydroelektrowni Devoll będą pozytywne wpływać na rozwój gospodarczy kraju.
W gospodarce krajowej ważne znaczenie mają firmy włoskie, greckie i tureckie, które działają w różnych branżach gospodarczych takich jak: sektor bankowy, telekomunikacja, sektor energetyczny, infrastruktury, edukacji itp. W ostatnich dwóch latach wzrosło zainteresowanie rynkiem albańskim Chińczyków. Obecnie w Albanii operują ok. 150 chińskich firm. Chiny są zaangażowane m.in. w infrastrukturze – posiadają np. koncesję na zarządzanie lotniskiem im. Matki Teresy w Tiranie (do październiku 2016r. w tym sektorze byli zaangażowani Niemcy). W 2016r. chiński koncern Geo Jade Corporation (Geo-Jade) kupił firmę Bankers Petroleum (koncesja na pole Patos-Marinze). Zainteresowanie Chińczyków wzbudzają również długoterminowe kontrakty z miejscowymi przedsiębiorstwami działającymi w sektorze wydobycia chromu. Chińczycy są najważniejszym kupcem tego minerału.
Główne sektory gospodarki
Rolnictwo - Pomimo wielu nakładów, produkcja krajowa jest niewystarczająca. W związku z tym import produktów spożywczych jest nadal konieczny. Daje się natomiast zauważyć w ciągu ostatnich lat znaczący wzrost eksportu produktów takich produktów jak owoce i warzywa, zioła, przyprawy, oleje roślinne oraz przetwórstwo rybne. Od kilku lat państwo podejmuje liczne działania wspierające branżę rolniczą m.in. poprzez udzielanie subwencji na produkcję oraz przetwórstwo rolne.
Grunty orne zajmują ok 25% czyli 700 tys. hektarów powierzchni kraju. 44% gruntów ornych znajduje się w strefie przybrzeżnej, 37% w obszarach wyżynnych, a tylko 19 % w obszarach górskich. W sektorze rolnictwa dominują małe i średnie przedsiębiorstwa. Rozprowadzają one swoje produkty przede wszystkim na rynku lokalnym. Dominuje uprawa warzyw, owoców i oliwek. Maleje natomiast produkcja zbóż.
Na niskim poziomie pozostaje dofinansowywanie rolnictwa poprzez kredyty bankowe. Dotychczasowe inwestycje w tym sektorze są niewystarczające. W ostatnich latach dokonano inwestycji m.in. w przetwórstwie mleka, produkcji soków owocowych, mięsa oraz zbóż. Sektor rolniczy stwarza nadal dobre możliwości do inwestowania i handlu sprzętem oraz maszynami rolnymi.
W ostatnich latach produkcja roślin medycznych i aromatycznych nabrała znaczenie większej wagi. Albania jest jeden z liderów w produkcji i eksporcie tych roślin. Z eksportu ww. roślin generuje się ok. 18 mln Euro. Natomiast przemysł w zakresie produkcji olejów z roślin medycznych i aromatycznych nie jest jeszcze rozwinięty.
Rząd w programie 2017-2021 wyznaczył rolnictwo jako jeden z priorytetowych sektorów. W ciągu czterech lat rząd planuje inwestycje w wiejskie regiony w wys. ok. 25,5 mld All (193,2 mln Euro) w celu wsparcia sektora rolniczego, poprawy infrastruktury drogowej w wiejskich regionach, oraz wsparcia dla rolników, które umożliwi im dostęp do rynków. Gospodarstwa rolne w Albanii są nadal niewielkie i sfragmentyzowane. Szczególna część wsparcia dla rolnictwa ma być więc przeznaczona na konsolidację oraz zachęcenie rolników do tworzenia dużych gospodarstw rolnych, w celu zwiększenia produkcji i wydajności, zmniejszenia kosztów oraz zwiększenia konkurencyjności albańskich produktów rolnych.
Zachęceniu inwestowania kapitału w branżę rolniczą mogą służyć m.in następujące czynniki: odpowiedny klimat (średnia temperatura 16 stopni Celsiusa na wybrzeżu); żyzna gleba oraz i wystarczająca ilość wody; jak również rozwój sektora rolniczego w ostatnich 5 latach (w tym wzrost eksportu); zalety wynikające z umowy o wolnym handlu z UE itp.
Budownictwo - W latach 90 – tych po upadku reżimu komunistycznego w kraju, sektor budowlany rozwijał się gwałtownie, zmotywowany głównie wysokim popytem na mieszkania. W okresie 2000-2008 r. miał miejsce kolejny rozwój działalności budowlanej, tym razem spowodowany również budową nowych dróg w całym kraju oraz projektami w infrastrukturze energetycznej. W następnych latach uległ on pewnemu zahamowaniu. Przyczyniły się do tego ograniczenie pozwoleń na budowę w miastach, wysokie ceny nieruchomości oraz nasycenie rynku. W ciągu ostatnich dwóch lat zauważono ożywienie tego sektora. Działalność budowlana skoncentrowana jest głównie w Tiranie, Durres, we Vlorze oraz Fier. Albania importuje duże ilości materiałów budowlanych głównie z Włoch, Turcji, Grecji, Niemiec i Chin. Rząd w pakiecie fiskalnym na 2018r. przewidywał przywileje fiskalne dla inwestorów w sektorze budowy luksusowych hoteli, polegające na zwolnieniu z podatków na okres 10 lat (z wyjątkiem VAT, który w sektorze turystyki kształtuje się na poziomie 6%). Biorąc pod uwagę politykę wsparcia rządu rządu albańskiego w sektorze turystyki dla inwestorów strategicznych oraz wzrost liczby osób odwiedzających Albanię oczekuje się wzrostu liczby kurortów. Ministerstwo Turystyki i Środowiska przewiduje do 2022r. budowę 5 hoteli 4 i 5 gwiazdkowych oferujących pełen zakres usług. Rząd ogłosił również trzyletni program w zakresie partnerstwa publiczno-prywatnego o wartości 1 mld euro przeznaczony szczególnie na poprawę infrastruktury, w tym dróg, szpitali i szkół. Ważne podsektory, w którch również przewiduje się możliwy wzrost to: sektor materiałów budowlanych; sprzętu ciężkiego i maszyn, materiałów energooszczędnych, systemów wentylacyjnych, usług inżynierskich.
Chociaż w ostatnich latach wzrosła produkcja podstawowych materiałów budowlanych w kraju, Albania nadal importuje szeroką gamę materiałów budowlanych. Budowa osiedli mieszkaniowych o wysokim standardzie, nieruchomości komercyjnych oraz ośrodków turystycznych doprowadzi do zwiększenia zapotrzebowania na wysokiej jakości materiały, zwłaszcza na materiały energooszczędne.
Przemysł - Przemysł w Albanii nie jest rozwinięty. Zakłady przemysłu paliwowo-energetycznego (w tym sprywatyzowana rafineria w Ballsh), metalurgicznego (huta Kurum w Elbasan), chemicznego, papierniczego, włókienniczego, materiałów budowlanych, spożywczego (winiarski, tytoniowy, przetwórstwo owoców i warzyw) wymagają odbudowy i modernizacji .
Znaczne bogactwa mineralne pozwalają na rozwój górnictwa, które wymaga jednak znacznej modernizacji i doinwestowania. Wydobywa się: rudy chromu, miedzi, żelaza i niklu, ropę naftową, bitum, gaz ziemny, węgiel i boksyty. Albania jest znana szczególnie z wydobycia i eksportu rudy chromu. W latach 80. zajmowała trzecie miejsce na świecie w produkcji tego surowca. Jego całkowite rezerwy szacuje się na 32,8 mln ton. (skoncentrowane są głównie w północnej części kraju). Konsorcjum turecko-chińskie ma koncesję na eksploatację kopalni chromu w Kalimash oraz miedzi w Munellë, Lakrosh, Karmë a także jest właścicielem zakładu wzbogacania rudy miedzi w Fushe Arrez. Francuzi zarządzają kopalniami bituminów w Selenicy (we Vlorze).
Przewidywana jest gazyfikacja kraju. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju umożliwia wsparcie techniczne dla państwowego przedsiębiorstwa Albgaz (Operator Systemu Transmisji - Spółka akcyjna) założonego w styczniu 2017r.. Przedsiębiorstwo będzie działało w zakresie operacji, rozwoju i utrzymania infrastruktury transmisji, dystrybucji i magazynowania gazu. Obecnie Albania nie produkuje gazu i ani nie jest powiązana z żadną regionalną siecią gazu. Budowa gazociągu Trans Adriatyk ma doprowadzi do rozwoju rynku gazu w Albanii. Ministerstwo infrastruktury i energetyki ogłosiło ofertę techniczno-handlową zapraszając inwestorów z branży przemysłu wydobywczego i przetwórczego miedzi.
Energia elektryczna w Albanii jest w niemal 100% uzyskiwana z elektrowni wodnych. Z tego powodu sprawność i wydajność Albańskiego Systemu Elektroenergetycznego (ASE) zależy w dużym stopniu od warunków hydrologicznych. Warunki te zmuszają kraj do niezbędnego importu energii elektrycznej. W okresach dużych opadów i wysokich zasobów wody w hydroelektrowniach, Albania jest zaś w stanie eksportować nadwyżki energii. Roczna średnia produkcji z hydroelektrowni wynosi ok. 4,5 mld KWh. 35% energii wyprodukowanej w kraju pochodzi z prywatnych hydroelektrowni, pozostała zaś część pochodzi z produkcji państwowych przedsiębiorstw. Braki w dostawach prądu (w ostatnich latach znacznie mniejsze) spowodowane są przestarzałą infrastrukturą i wzrostem zapotrzebowania na energię po roku 1990. Technologie elektrowni wodnych oraz sieci transmisyjnych w Albanii wymagają modernizacji. Największe hydroelektrownie w Albanii wg. zainstalowanej mocy (w tys. KW): Koman (Puke) - 600, Fierza (Tropoje) - 500, Vau Dejes (Shkoder 250. Ostatnio wzrosło zainteresowanie budowaniem farm wiatrowych i słonecznych w Albanii. We Vlorze wybudowano również elektrownię opartą głównie na wykorzystaniu spalania ropy oraz gazu naturalnego. Ze względów techniczno - odbiorczych elektrownia nie została dotychczas uruchomiona.
W ostatnich latach w sektorze energetycznym nastąpiły poważne zmiany z punktu widzenia instytucjonalizacji rynku, transformacji przedsiębiorstw działających w tej branży oraz poziomu inwestycji publicznych i prywatnych szczególnie w podsektorze produkcji, transmisji i dystrybucji energii elektrycznej. Poziom strat w sieci pod koniec 2019r. wynosi ok. 21,7% (który wcześniej jeszcze w 2013r. kształtował się na poziomie 45%). Rząd Albanii uznał energię odnawialną za najwyższy priorytet w swoim planie rozwoju gospodarczego w celu rozwoju gospodarki opartej na zielonej energii.
Usługi
Transport - Reżim komunistyczny pozostawił nierozwinięty system transportowy w Albanii. W ciągu ostatnich dwóch dekad dokonano wielkich i kluczowych inwestycji w infrastrukturze drogowej. Znaczący rozwój sektora transportowego pozytywnie wpływał na podwyższenie poziomu życia Albańczyków oraz polepszenie warunków gospodarki rynkowej, a także na rozwój współpracy regionalnej i przyspieszenie integracji z Europą. W ostatnich latach wzrosło znaczenie Albanii jako kraju tranzytowego (Korytarz VIII oraz Korytarz Północ-Południe). Wybudowana została autostrada Durres-Kukes-Morine, która stanowi część Korytarza VIII. Budowa dróg jest finansowana przez rząd albański oraz instytucje międzynarodowe, zwłaszcza Bank Światowy, Europejski Bank Rozbudowy i Rozwoju, Europejski Bank Inwestycyjny. W 2013r. został zbudowany tunel łączący Tiranę z Elbasan. Rozpoczęła się również budowa drogi łączącej Albanię z Macedonią przez okręg Diber (droga Arber) na podstawie umowy koncesyjnej.
Turystyka - Turystyka jest priorytetowym sektorem stabilnego rozwoju gospodarczego i społecznego w albańskiej gospodarce. Generuje wysokie dochody biorąc pod uwagę inne z nią powiązane sektory, a także zapewnia możliwości zatrudnienia i samozatrudnienia.
Albania leży na wybrzeżu Morza Adriatyckiego i Jońskiego. Na jej terytorium znajduje się kilka jezior, które stanowią ciekawe miejsca do wypoczynku i zwiedzania. Wiele miejsc zachowało bogate dziedzictwo kulturalne kraju: Apollonia, Berat, Butrint, Durres, Gjirokastra. Niektóre z nich jak np. Butrint, Berat i Gjirokastra znalazły się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Można tam zwiedzić zabytki z czasów starożytnych, bizantyjskich i późniejszych.
Oczekuje się, że do 2028r wkład sektora turystycznego do PKB wyniesie ok. 9,3% a uwzględniając efekty pośrednie ok. 28,9% PKB czyniąc turystykę jednym z kluczowych sektorów gospodarki w kraju. Przychody brutto z turystyki w 2018 r. wyniosły ok. 1,85 mld euro.
Wg oficjalnego danych rządowych liczba deklarowanych obiektów zakwaterowania w 2018r. wynosiła 2437, w tym udział hoteli stanowi 65% a kompleksów i kurortów turystycznych tylko 1%. Problemem pozostaje nadal brak wprowadzenia klasyfikacji obiektów zakwaterowania, nierozwinięta na odpowiednim poziomie infrastruktura drogowa oraz niska liczba łózek.
Oczekuje się wzrostu liczby ośrodków turystycznych biorąc pod uwagę politykę wsparcia rządu w sektorze turystyki, polegającą na zwolnieniu z podatków na okres 10 lat (z wyjątkiem VAT, który w sektorze turystyki kształtuje się na poziomie 6%) dla inwestycji strategicznych oraz kurortów brand name. Warunkiem skorzystania z tej możliwości jest wartość inwestycji powyżej 8 mln Euro w przypadku budowy hoteli 4 gwiazdkowych a powyżej 15 mln euro dla hoteli pięciogwiazdkowych. W Albanii działa 75 operatorów turystycznych, 322 agencje turystyczne, 306 autoryzowanych przewodników, w tym 156 krajowych, 78 lokalnych, 69 typu specjalnego i 3 honorowych.
Jak wyżej wspomniano Ministerstwo Turystyki i Środowiska przewiduje do 2022r. budowę 5 hoteli 4 i 5 gwiazdkowych oferujących pełen zakres usług. W planach leży również klasyfikacja ok. 2000 obiektów tyrystycznych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa do 2022 r. oraz rejestracja rodzinnych obiektów typu apartamenty, mieszkania bądź domy.
W 2019r. łączna liczba turystów przyjeżdżających do Albanii wyniosła 6 406 038, w tym: z Kosowa 2 246 540; Macedonii Północnej 753 533; Grecji 596 884; Włoch 467 745 itd. Natomiast z Polski, Albanię zwiedziło 132 403 osób, odnotowując spadek o 13,9% w porównaniu do poprzedniego roku (153 718). Wyłączając ostatni rok liczba polskich turystów w Albanii jest rosnąca. W 2017r. odnotowano ok. 115 tys. przyjazdów obywateli polskich do Albanii, 2016r. ok. 80 tys., 2015r. ok. 60 tys., 2014r. ok. 55 tys. a w 2013r. ok. 40 tys..
Telekomunikacja - Rynek telekomunikacyjny ulega stałej liberalizacji. W ostatniej dekadzie wielki rozwój przeżywa rynek telefonii komórkowej. Obecnie w Albanii działają 3 sieci komórkowe: Telekom Albania, Vodafone, Eagle Mobile. Nadal jednak taryfy telefoniczne pozostają wysokie w porównani regionu i państw UE.
Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych:
Wyszczególnienie | 2018 | 2019* | 2020* | 2021 |
---|---|---|---|---|
PKB wartość globalna (mld EUR) | 12,8 | 13,7 | 14,4 | 15,3 |
PKB wartość na 1 mieszkańca (w euro) | 4 459 | 4 798 | 5 057 | 5 361 |
Tempo wzrostu PKB ( %) | 4,1 | 2,7 | 4,1 | 4 |
Stopa inflacji (indeks cen konsumpcyjnych CPI) | 2 | 1,4 | 2,1 | 2,4 |
Stopa bezrobocia ( %) | 12,8 | 12,2 | 10,8 | 9,9 |
Relacja deficytu/nadwyżki finansów publicznych do PKB (w procentach) | -1,6 | -1,9 | -2,2 | -2 |
Relacja całkowitego długu publicznego do PKB (w procentach) | 65,1 | 63,5 | 62,9 | 59,8 |
Wartość eksportu towarów (% PKB) | 7,7 | 6,6 | 6,9 | 7,1 |
Wartość importu towarów (% PKB) | -30,2 | -30,1 | -30,1 | 30 |
Relacja deficytu/nadwyżki rachunku bieżącego do PKB ( %) | -6,8 | -8 | -7,2 | -6,7 |
Wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich (mld EUR) | 7 703 | (kw III) 8 294 |
b.d | b.d |
Wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich za granicą (mln EUR) | b.d | b.d | b.d | b.d |
Inwestycje zagraniczne
W trzecim kwartale 2019r. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniósł 810 mln EUR. Natomiast całkowite bezpośrednie inwestycje zagraniczne w trzecim kwartale 2019r. kształtowały się na poziomie 8 294 mld EUR.
Dwa największe projekty energetyczne będące w fazie końcowej to gazociąg TAP oraz elektrownia wodna Devoll.
W 2018r. napływ inwestycji zagranicznych wyniósł ok. 1 mld euro, w 2017r. 899 mln EUR. Licznych inwestycji dokonano w infrastrukturze drogowej i lotniczej, energetyce szczególnie w hydroelektrowniach, sektorze ropy naftowej i gazu ziemnego. Jednakże inwestycje w zakresie rolnictwa i w nowoczesnych technologiach są nadal na niskim poziomie.
Kapitał obcy pochodzi głównie ze Szwajcarii, Austrii, Holandii, Francji, Włoch, Turcji. Do najważniejszych zachęt inwestycyjnych należy wymienić: liberalny klimat inwestycyjny, konkurencyjne koszty pracy, młoda i wykształcona ludność, konkurencyjny system podatkowy, korzystne położenie geograficzne, wolne strefy gospodarcze, stabilność makroekonomiczna.
Handel zagraniczny
Albania eksportuje głównie rudy metali, surowce mineralne oraz tekstylia i obuwie, importuje natomiast maszyny, surowce mineralne, produkty chemiczne, żywnościowe, tekstylia i obuwie, materiały budowlane, wyroby metalowe. Eksport za 2019r. osiągnął 299 mld ALL/2,45 mld EUR (w porównaniu do 2018r. nastąpił spadek o 3,7%) a import 649 mld ALL/5,32 mld EUR (w porównaniu do 2018r. nastąpił wzrost o 1,2%), co daje deficyt handlowy 350 mld ALL/2,87 mld EUR. Udział państw UE w całkowitej wymianie handlowej w wynosi 68,1%. (udział w eksporcie wynosi 76,6% a w imporcie 63,9%). Główni partnerzy handlowi to Włochy (34,4%), Grecja (7,5%), Turcja (7,2%) i Chiny (7,4%).
Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym
Od września 2000 r. Albania jest członkiem WTO i obecnie stosuje się do redukcji taryf celnych. W organizacjach o charakterze regionalnym stara się odgrywać ważną rolę. Należy do:
- SECI – South East European Cooperative Initiative (Inicjatywa Współpracy Europy Południowo-Wschodniej),
- RCC – Regional Cooperation Council (Rada Współpracy Regionalnej),
- CEFTA – Central European Free Trade Agreement (Środkowo-Europejskie Porozumienie o Wolnym Handlu),
- SEECP – South East European Cooperation Process (Proces Współpracy Europy Południowo-Wschodniej),
- SEEREN – South - East Europe Regional Energy Market (Regionalny Rynek Energetyki Europy Południowo-Wschodniej).
- SEETO - South East Europe Transport Observatory
- BSEC - Black Sea Economic Cooperation (Organizacja Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego).
Stosunki gospodarcze z Unią Europejską
W 2003r. Albania rozpoczęła negocjacje Układu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu z Unią Europejską (SAA). Po trzech latach, w czerwcu 2006 r., doszło do jego podpisania. Układ o Stabilizacji i Stowarzyszeniu został ratyfikowany przez 25 państw unijnych; ostatnia ratyfikowała go Grecja 14 stycznia 2009r.. W dniu 1 kwietnia 2009r. wszedł w życie.
W grudniu 2006 r. weszło w życie Interim Agrement dotycząca handlu. W 2007 r. Albania podpisała z UE porozumienie w obszarze finansowania związane z - Instrumentem Pomocy Przedakcesyjnej (Instrument for Pre-Accession Assistance (IPA). Porozumienie z UE o ułatwieniach wizowych Albania podpisała we wrześniu 2007r. Weszło ono w życie 1 stycznia 2008r. Porozumienie z UE o readmisji weszło w życie w maju 2006r.. Od połowy grudnia 2010r. na podstawie decyzji UE obywatele Albanii mogą podróżować bez wizy do krajów Schengen na okres 90 dni w okresie sześciu miesięcy. W czerwcu 2014r. Albania uzyskała statusu państwa kandydującego do UE.
Obecnie Unia Europejska jest głównym partnerem handlowym Albanii. Udział obrotów handlowych z państwami unijnymi w wymianie handlowej w wyniósł 68,1%.
{slider Dwustronna wymiana handlowa}
Wymiana handlowa pomiędzy Polską a Albanią kształtuje się wciąż na relatywnie niewysokim poziomie.
Trend wymiany handlowej między naszymi krajami jest rosnący głównie dzięki wzrostowi polskiego eksportu (mln EUR).
Obroty handlowe między Polską i Albanią w latach 2015 - 2019 w mln EUR
2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | |
---|---|---|---|---|---|
Eksport do Albanii | 40,7 | 45,6 | 51,3 | 56,3 | 66,5 |
Import z Albanii | 6,9 | 9,7 | 17,6 | 17,4 | 25,5 |
Obroty | 47,7 | 55,3 | 68,90 | 73,7 | 92,0 |
Saldo | 33,8 | 39,9 | 33,7 | 38,9 | 41,1 |
Źródło: Ministerstwo Rozwoju RP
Polska eksportuje do Albanii przede wszystkim: artykuły rolno – spożywcze (dżemy, czekolady, wyroby cukiernicze, soki owocowe, herbaty itp.), maszyny i ich części, wyroby metalurgiczne, produkty chemiczne i ceramiczne. Natomiast Polska sprowadza z Albanii głównie wyroby przemysłu drzewno–papierniczego, wyroby przemysłu lekkiego, produkty pochodzenia roślinnego oraz produkty chemiczne.
Wzajemne inwestycje
W Albanii bezpośrednie polskie inwestycji są minimalne. Wg. danych statystycznych Banku Albanii kształtują się one na poziomie 4 mln euro. Obecność polskich przedsiębiorstw jest niewielka, głównie w zakresie technologii informatycznych, górnictwa, biur turystycznych, handlu. W ostatnich latach odnotowuje się wzrost zainteresowania polskich firm rynkiem albańskim. Istnieje duży potencjał do rozwijania dwustronnej współpracy gospodarczej. Wśród dziedzin, w których Polska i Albania mogłyby rozwijać współpracę to: przemysł, energetyka, górnictwo, przemysł wydobywczy, przemysł spożywczy, zielone technologie, kolejnictwo, turystyka, ochrona środowiska, rolnictwo oraz wymiana doświadczeń w wykorzystaniu funduszy unijnych. Biorąc pod uwagę warunki geograficzne Albanii, perspektywiczna mogłaby się okazać współpraca w zakresie energii odnawialnej.