Macedonia Północna

Republika Macedonii powstała w 1991 r., w granicach dawnej Socjalistycznej Republiki Macedonii. Wcześniej, tj. od 1946 r., wchodziła w skład Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii.
Początkowo międzynarodowe uznanie tego państwa było blokowane greckimi zastrzeżeniami wobec jego nazwy oraz symboli. Grecja uważa, że nazwa Macedonia ma greckie pochodzenie i odnosi się do dużego terytorium obejmującego także część północnej Grecji. Grecy obawiają się, że uznanie nazwy Macedonia mogłoby kiedyś stać się podstawą do roszczeń do greckich ziem. W rezultacie tego sporu na forum międzynarodowym Macedonia występowała jako Była Jugosłowiańska Republika Macedonii (the former Yugoslav Republic of Macedonia – FYROM).
Polska uznała Byłą Jugosłowiańską Republikę Macedonii w 1993 r.

Od stycznia 2019 roku obowiązuje nazwa Republika Macedonii Północnej.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Republika Macedonii Północnej (nazwa obowiązuje od stycznia 2019 r.) jest najbiedniejszą z byłych republik jugosłowiańskich, w ostatnim dziesięcioleciu poczyniła jednak znaczne postępy w rozwoju gospodarki. Wzrost gospodarczy wyniósł średnio 5% rocznie w latach 2004–2008, napędzany głównie konsumpcją krajową i eksportem (w szczególności metali i wyrobów tekstylnych). Po wzroście o 2,7% w 2018 r. gospodarka przyspieszyła do ok. 3,2% w 2019 r., do czego przyczynił się popyt wewnętrzny, wzmocniony wzrostem płacy minimalnej, który objął prawie jedną trzecią siły roboczej. Do niedawna przewidywany był wzrost inwestycji publicznych (infrastruktura z wykorzystaniem środków EBOR), jak i prywatnych (głównie w sektorze energetycznym, po liberalizacji sektora energii elektrycznej w 2019 r.). MFW przewidywał wzrost inwestycji o 3,4% w 2020 r. i 3,2% w 2021 r.
W sferze finansów publicznych w 2019 r. udało się zredukować deficyt finansów publicznych do 1,1% PKB. W 2020 r. przewidywany był wzrost deficytu do 2,5% w związku z mającymi się odbyć wyborami parlamentarnymi w 2020 r. i trwającymi inwestycjami w infrastrukturę drogową. Wskaźnik zadłużenia w relacji do PKB wyniósł w 2019 r. 40,7%, z czego ponad dwie trzecie są to długi wobec wierzycieli zagranicznych. MFW przewidywał przed kryzysem wywołanym koronawirusem, że dług publiczny wzrośnie w kolejnych latach do 40,9% w 2020 r. oraz 41,1% w 2021 r.

Unikanie podatków pozostaje jednym z głównych problemów kraju, a nieformalna gospodarka stwarza nieuczciwą konkurencję ze strony niezarejestrowanych firm (szacuje się, że sektor nieformalny zatrudnia  18% siły roboczej i wytwarza od 30% do 40% dochodu narodowego). Inflacja wyniosła 1,3% w 2019 r., w 2020 r. ma wzrosnąć do 1,7%, w 2021 r. do 2% ze względu na wzrost płac i wyższy poziom zatrudnienia.
Bezrobocie - szacowane przez MFW na 17,9% w 2019 r. - jest nadal bardzo wysokie, choć do 2021 r. planowano jego spadek do 16,6%. Ze względu na zatrudnienie znacznej części siły roboczej w gospodarce nieformalnej, trudno jest jednak oszacować dokładny poziom bezrobocia. Zgodnie z danymi Banku Światowego 5,2% ludności RMP żyje poniżej granicy ubóstwa.
Powyższe optymistyczne prognozy stanęły wiosną 2020 r. pod znakiem zapytania w związku z rozwojem pandemii COVID-19. Pierwsze poważniejsze analizy uwzgledniające tę nową sytuację szacują istotny spadek PKB Macedonii Północnej w najbliższej przyszłości. M.in. wg Banku Światowego spadek ten może wynieść w 2020 r. 2.8-4.4% PKB.

Główne sektory gospodarki
Przetwórstwo żywności, części samochodowe, napoje (w tym wino), przemysł tekstylny, chemiczny, stalowy, farmaceutyczny, materiałów budowlanych (cement).

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Inwestycje zagraniczne

Generalnie Macedonia Północna cieszy się opinią kraju otwartego na współpracę z zagranicznymi partnerami. Wg publikowanego regularnie przez Bank Światowy rankingu RMP zajęła w 2019 r. 17. miejsce w świecie w kategorii „Ease of doing business”.

Wobec braku odpowiednich oszczędności krajowych inwestycje zagraniczne stanowią ważną ścieżkę rozwoju gospodarki Macedonii Północnej. W 2018 r. przepływy FDI netto do RMP znacznie wzrosły i osiągnęły 737 mln USD, w porównaniu do 205 mln USD rok wcześniej (i dwukrotnie więcej niż średnia stopa z poprzednich pięciu lat). Całkowite zasoby FDI stanowiły około 47,1% PKB (5,9 mld USD w 2018 r.). Produkcja to sektor, który przyciąga najwięcej bezpośrednich inwestycji zagranicznych (39%), wyprzedzając działalność finansową i ubezpieczeniową (19%).
Regulacje prawne Macedonii Północnej są ogólnie korzystne dla inwestorów zagranicznych zapewniając liczne zachęty do ich przyciągnięcia. Inwestorzy korzystają z dziesięcioletniego zwolnienia podatkowego od dochodów osobistych i korporacyjnych oraz bezpłatnego dostępu do usług publicznych. Koszty pracy są niskie, ale z drugiej strony często brakuje wykwalifikowanej siły roboczej. Kraj poczynił znaczne wysiłki w celu zharmonizowania swoich ram prawnych z kryteriami, standardami i praktykami Unii Europejskiej. Pozostaje jednak wiele wyzwań, liczne raporty eksperckie i instytucji międzynarodowych zwracają wciąż uwagę na korupcję, brak przejrzystości, słabą obsługę klienta, nadmierną biurokrację, ingerencję polityczną w sądownictwo (tu widoczne są zmiany na lepsze), słabość administracji rządowej i trudności w zakresie egzekwowania umów.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

UE jest głównym partnerem handlowym Macedonii Północnej, odpowiadającym za 60% eksportu tego kraju i 48% jego importu. Eksport z RMP obejmuje szereg produktów, z których najważniejsze to: stopy żelazo-niklowe, żelazo i stal oraz tekstylia. Główne produkty importowane z kolei to ropa naftowa, energia elektryczna, wyroby walcowane płaskie i stalowe oraz pojazdy.
Współpraca gospodarcza z UE jest bardzo istotna dla firm macedońskich. Niektóre kluczowe programy i inicjatywy UE wspierające rozwój przedsiębiorstw i całej gospodarki są otwarte dla firm z siedzibą w Republice Macedonii Północnej, są to m.in.: Program ramowy w zakresie badań (7PR), Program zarządzania zmianami (TAB), Helpdesk eksportowy dla krajów europejskich, Enterprise Europe Network.

Dwustronna współpraca gospodarcza

Dwustronna wymiana handlowa
Wg danych macedońskich wartość wymiany handlowej z Polską wyniosła w 2019 r. 293,62 mln €. Eksport MK do Polski wyniósł 56,446 mln €, natomiast wartość importu z PL wynosiła 237,174 mln €.
W 2018 r. – wg statystyk macedońskich – wartości te wynosiły odpowiednio: 258,222 mln € (suma obrotów), 56,25 mln € (eksport MK do RP) oraz 201,972 mln € (import z Polski). Wartość obrotów wzrosła więc w latach 2018/2019 o 13,7%, przy czym wartość importu z RP wzrosła o 17,4%, natomiast eksportu MK jedynie o 0,35%.
Z kolei wg statystyk polskich w 2018 r. wartość wzajemnych obrotów handlowych wyniosła 298,932 mln €, przy czym polski eksport do MK miał wartość 110,418 mln €, natomiast import z MK – 188,514 mln €.
Jak widać, dane polskie i macedońskie dotyczące wymiany handlowej obu państw są bardzo rozbieżne i nie pozwalają na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków odnośnie do struktury i wielkości tej wymiany.

Wzajemne inwestycje
Inwestycje polskie w RMK mają symboliczny charakter. Ich wielkość w latach 2003-2019 obrazuje poniższa tabela. Największym przedsięwzięciem zrealizowanym w tym czasie (2019 r.) jest inwestycja firmy Pharmacann w sektorze produkcji konopi dla celów leczniczych.

Poniżej przedstawione są w tabelach następujące dane:
1. Inwestycje polskie w Republice Macedonii Północnej w latach 2003 - 2019 (mln EUR)
2. Wartość inwestycji macedońskich w Polsce (mln EUR)